Udhëheqësi i Kinës, Xi Jinping, mikpriti Donald Trump në vizitën e parë të presidentit amerikan në Pekin, si një perandor kinez, me një përzierje të lajkave dhe përbuzjes. Qeveria mbylli për publikun qytetin e ndaluar me 9000 dhoma – ish pallati perandorak me mure me vermilion në zemër të Pekinit – kështu që vizitori mund të kishte turneun dhe darkën e tij atje i vetëm. Ushtarët e Partisë Komuniste kanë humbur shumë pak nga arti i lashtë i nderimit të shtirë.
Kinezët gjithashtu sollën dhurata: marrëveshje tregtare me vlerë mbi 200 miliardë dollarë, duke mbuluar gjithçka nga motorët e avionëve deri tek pjesët e makinave me gaz. Shumica e premtimeve ishin memorandume mirëkuptimi: shprehje të qëllimeve, jo kontrata të zbatueshme.
Shumë gjëra me shqetësim që kinezët do të kishin bërë gjithsesi. Megjithatë, Trump dukej i kënaqur, pasi ai ishte bindur gjithashtu nga zoti Xi (përsëri) për zotimin për të zbatuar rezolutat e OKB-së mbi Korenë e Veriut.
Pyetja është sa kohë do të zgjasë bonhomia e samitit. Nën Z. Xi, Kina është bërë më e hapur në sfidën e saj kundër ndikimit amerikan në Azi. Mediat zyrtare janë bërë më kritike ndaj sistemit politik të Amerikës.
Problemi mezi arriti në fazën e djegjes së ambasadës (turmat e zemëruara së fundmi rrethuan ambasadën amerikane në Pekin në vitin 1999, pas bombardimeve të gabuara të NATO-s kundër ambasadës kineze në Beograd). Por ka një erë anti-amerikanizmi në ajër.
Trump pretendon se ai dhe Z. Xi janë të afërt. E njëjta gjë nuk mund të thuhet për qëndrimet e publikut ndaj vendeve të njëri-tjetrit. Një studim i vitit 2016 nga Zhang Kun dhe Zhang Mingxin i Universitetit Huazhong të Shkencës dhe Teknologjisë zbuluan se Amerika ishte larg listës së vendeve për të cilat kinezët shprehnin mendime të favorshme – më poshtë Gjermanisë, Britanisë, Francës, Kanadasë, Australisë dhe Rusisë.
Gjërat mund të kenë ndryshuar që atëherë, sepse pikëpamjet e z. Trump janë më të ngrohta për Kinën sesa për shumicën e vendeve. Por mendimet e Amerikës vetë nuk kanë gjasa të kenë përmirësuar shumë. Një studim në të njëjtin vit nga Qendra Kërkimore Pew në Uashington gjithashtu zbuloi se vetëm gjysma e të anketuarve kinezë ishin të favorshëm për Amerikën – shumë më pak se mesatarja globale e “favoritshmërisë” për Shtetet e Bashkuara prej 64% atëhere.
Mendimet amerikane për Kinën janë edhe më të ftohta. Sondazhi i Pew në vitin 2017 zbuloi se më shumë amerikanë shprehën pikëpamje negative për Kinën sesa pozitive. Qëndrimet e tilla nuk mund të ndikojnë në politikat, por mund ta bëjnë të pakënaqur publikun lehtë.
Dëshmitë anekdote sugjerojnë se ka shumë materiale të ndezshme. Një nga pyetjet më të popullarizuara në Zhihu, një faqe kineze me pyetje-përgjigje, është “A po përgatitet Amerika për të shkatërruar Kinën?” (Përgjigjja më popullore është se nëse Kina do të shembet, Amerika nuk do të ishte arsye kryesore).
Ajo është parë 3 milion herë që nga fillimi i vitit 2016. Fraza “Ajri amerikan është aq i ëmbël” është bërë një term abuzimi online. Ajo rrjedh nga një koment i një të diplomuare kineze në një universitet amerikan e cili tha se “kur mora frymën time të parë të ajrit amerikan, ishte aq i ëmbël dhe i freskët … u ndjeva e lirë.” Vërejtja prodhoi një përrua me kritika në Kinë; ajo kërkoi falje dhe mbylli llogarinë e saj në internet. Termi përdoret tani si kritikë sarkastike për të gjitha gjërat amerikane.
Për shumë vite, pavarësisht nga uljet dhe ngritjen në politikë, sundimtarët e Kinës u mbërthyen në një pikëpamje strategjike se Shtetet e Bashkuara ishin thelbësore për modernizimin e vendit të tyre. Kina, ata argumentuan, nevojitej teknologjinë amerikane për të përmirësuar industritë e saj dhe tregjet amerikane për eksportet e saj.
Kjo pikëpamje është dobësuar tashmë, pasi ekonomia e Kinës po largohet nga eksportet dhe po drejtohet drejt rritjes së inovacionit në shtëpi. Në vitin e kaluar, për më tepër, ajo shpalosi një ide konkurruese: se ambiciet globale të Kinës kërkojnë një dozë anti-amerikanizmi.
Kundërshtimi i normës
Në një fjalim muajin e kaluar në një kongres pesëvjeçar të partisë, Z. Xi i bëri këto ambicie edhe më të dukshme. Ai foli për lëvizjen e Kinës “më pranë skenës së qendrës” dhe për “përpjekjet e gjithanshme” të vendit për të ndjekur “diplomacinë e fuqishme me karakteristika kineze”. Nuk është e qartë se cilat janë këto karakteristika, por është një bast i sigurt se ato nuk përfshijnë pranimin e normave globale të vendosura nga Amerika.
Shtetet e Bashkuara e kanë shpallur veten e tyre “shpresa e fundit, më e mirë e Tokës” (për të cituar Lincoln). Tani mediat kineze po avancojnë pretendime të ngjashme në lidhje me sistemin e Kinës. Në mes të tetorit, Xinhua, agjencia kryesore e lajmeve shtetërore, dha shembullin në mënyrë eksplicite. Në një artikull të quajtur “Demokracia e Ndritshme Kineze vendos Perëndimin në hije”, thuhej se modeli perëndimor ishte “dredharak”.
Ajo argumentoi se sistemi kinez “çon në unitet shoqëror” në vend të ndarjeve që ajo thoshte se ishin një “pasojë e pashmangshme” e demokracisë perëndimore. Komenti flet pa emra konkrete, por mediat shtetërore shpesh flasin për Amerikën e zotit Trump si një shembull kryesor i asaj që Xinhua i referohej si “kundërshtimi i pafund politik, grindjet dhe ndryshimet e politikës që janë shenjat dalluese të demokracisë liberale”.
Përmbledhja e Xinhua për tendencat vetë-destruktive të demokracisë bën jehonë nga një libër i botuar në vitin 1991 i quajtur “Amerika kundër Amerikës” nga një profesor në Universitetin Fudan, Wang Huning. Por ka tri dallime të rëndësishme midis ndërveprimit të Kinës me Amerikën dhe mënyrën se si ishte atëherë.
Njëri është që Z. Wang sapo ishte ngritur në trupin më të fuqishëm të partisë, Komitetin e Përhershëm të Politburos, ku ka të ngjarë të jetë përgjegjës për propagandën (domethënë, projektimin e imazhit të partisë në shtëpi dhe jashtë vendit). Duke pasur një pozicion të tillë, një amerikan-skeptik i cili në fakt ka studiuar atje, është i pashembullt.
Tjetra, qeveria ka filluar të eksportojë atë që e quan “modeli i Kinës”. Deng Xiaoping dikur tha se Kina nuk ishte model për askënd. Në mbledhjen e partisë së muajit të kaluar, zoti Xi foli për Kinën “duke ndezur një shteg të ri për vendet e tjera në zhvillim” dhe duke ofruar “mençuri kineze dhe një qasje kineze për zgjidhjen e problemeve” (“Iniciativa një rrugë një brez” e tij ofron shumë para në këtë drejtim).
Orville Schell i Shoqatës Aziatike në Nju Jork thotë se kjo duket se krijon një përplasje jo vetëm të qytetërimeve dhe vlerave, por edhe të sistemeve politike dhe ekonomike.
Së treti, përqafimi i antiamerikanizmit tani duket se po promovohet nga maja e shtetit kinez (Zotët Xi dhe Wang) deri në fund (Xinhua dhe internet trolls). Kjo sugjeron se një ndjenjë e tillë po fiton terren.
Xi mund ende të preferojë të ushtrojë kujdes në rivalitetin e vendit të tij me Amerikën. Por ai nuk duket se ka moderuar ambicjet e tij globale për shkak të z. Trump. Dhe do të duhet më shumë se një darkë në Qytetin e Ndaluar për t’i shpëlarë këto ambicie. /The Economist – Lexo.al/