Nëse zhyteni në thellësitë e detit gjeni një amforë në det, bëni mirë ta ruani dhe të mos e hidhni. Kushdo që rastësisht mund të zbulojë një pasuri kulturore në det duhet që ta raportojë atë pranë institucioneve brenda 48 orëve. Në rastet kur pas verifikimit bëhet vlerësimi se ajo mund të kategorizohet si pasuri, atëherë personi mund të marrë edhe një shpërblim. Në draft-ligjin “Për trashëgiminë kulturore dhe muzetë” sanksionohen në nene të veçanta procedurat për zbulimet nënujore.
Gjithsesi ligji përcakton që kjo vlen vetëm për zbulimet rastësore, duke dekurajuar kërkimet e pa ligjëruara nga institucionet që kanë të drejtë të japin leje për kërkime nënujore. Por si veprohet kur gjendet një pasuri kulturore detare.
“Çdo person që zbulon një pasuri kulturore detare duhet të deklarojë gjetjen e saj pranë autoritetit portual më të afërt brenda 48 (dyzet e tetë) orëve nga zbulimi apo mbërritja në portin e parë. Autoriteti portual njofton menjëherë Drejtorinë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore dhe IKTK-së. Mos raportimi në organet kompetente, sipas këtij neni, përbën shkelje dhe ngarkon me përgjegjësi personat përgjegjës” thuhet në draft.
Kjo vlen edhe për të gjithë ata persona që kryejnë punime private bazuar mbi një lejë të caktuar. Në rast se ata hasin në pasuri kulturore detare duhet të raportojnë.
Për të nxitur deklarimin e pasurive që mund të zbulohen në mënyrë rastësore në ligj është menduar edhe vendosja e shpërblimit. Ky i fundit llogaritet në bazë të vlerës që ka pasuria.
“Ka të drejtën e shpërblimit, jo më të madh se 1/4 e vlerës së pasurive të gjetura: a) pronari i pasurisë së paluajtshme ku është gjetur objekti;b) personi, i cili ka bërë një zbulim rastësor dhe ka përmbushur detyrimet e parashikuara në nenet 145 e 146, të këtij ligji. Personi, i cili futet dhe kryen kërkime në pronën e të tretëve pa miratimin paraprak të pronarit dhe/ose poseduesit dhe/ose gëzuesit, nuk përfiton asnjë shpërblim në rast zbulim” përcaktohet në ligj.
Sipas ligjit pasuri kulturore detare shtresat, anijet e mbytura, rrënojat ose, në përgjithësi, çdo objekt që, duke paraqitur një interes parahistorik, arkeologjik apo historik, gjendet nënuje, në fund të detit ose në të gjithë shtresat nënujore.
Shqipëria, si një nga vendet më të lashta në Ballkan, ka rezerva të shumta arkeologjike, një pjesë e të cilave mbeten të pazbuluara. Gjetjet arkeologjike janë gjithashtu një atraksion për turistët, që vizitojnë Shqipërinë dhe që vitin e fundit janë shtuar së shumti.(monitor)