“Le Figaro” ka botuar, të martën e 18 dhjetorit 1906, në faqen n°2, shkrimin e politikanit dhe gazetarit francez, Eugène Lautier, i cili ka pas për qëllim të mbështesë çështjen kombëtare shqiptare pranë opinionit francez, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Gazeta të ndryshme në Selanik dhe Bukuresht publikuan javën tjetër një thirrje të shqiptarëve që po organizonin një ceremoni në kujtim të bashkëqytetarit të tyre Spiro Kosturi, një njeri i shquar nga Korça, i cili vdiq për shkak të urrejtjes raciale në Maqedoni. Disa shqiptarë më shkruajtën për këtë incident dhe më kërkuan që të mbështes çështjen e tyre kombëtare para opinionit francez. Ajo ka simpatitë tona, si të gjitha çështjet e drejta dhe të mbrojtura në mënyrë fisnike. Aq më tepër, ajo gjeti mbështetës elokuent në Francë : vikontin z. E.-M. de Vogué (Marie-Eugène-Melchior de Vogüé) dhe z. Charles Loiseau (gazetar – publicist).
Sot, nuk mund të kisha vepruar më mire sesa të riprodhoja, me gjithë thjeshtësinë e saj prekëse, letrën që më drejtuan shqiptarët e Selanikut. Unë kam hequr vetëm rreshtat që kishin një karakter personal :
“Shumë i nderuar zotëri, shqiptarët ju kërkojnë ngrohtësisht të shkruani dy fjalë për vrasjen e shqiptarit të shquar Spiro Kosturi nga bandat greke. Ky veprim i rëndë është fillimi i luftës së grekëve kundër shqiptarëve të krishterë.
Nëse dëshironi, madje mund të shkruani, me këtë rast, se shqiptarët kanë humbur besimin e tyre tek Italia. Qeveria italiane i ka tradhtëtuar.
Përveç Francës, e cila ende mbetet mbrojtësja e madhe e popujve të shtypur, shqiptarët presin shpëtimin e tyre nga hungarezët dhe anglezët.
Përndryshe, kjo racë e denjë për një fat më të mirë është e dënuar të zhduket…
“Patriotizmi ngjall urrejtje ndaj njerëzimit vetëm në mendjet e ngushta dhe të dhunshme, shumë të ngushta për të ngjizur solidaritetin njerëzor, dhe të cilët nuk e kuptojnë se, në tokë, fati i një grupi njerëzor lidhet, përfundimisht, me fatin e të gjithë njerëzve.” Këto fjalë të filozofit Anatole France janë dënimi më i fortë i barbarisë politike të grekëve.”
Më mirë se të gjitha fjalimet dhe artikujt e gazetave, ky apel dëshmon se sa i thellë dhe i egër është rivaliteti racial në Ballkan. Ky rivalitet fyen drejtësinë dhe kërcënon paqen e përgjithshme. Filhelenizmi mjaftonte për të marrë në konsideratë çështjen e Kretës; dhe shpesh kam kërkuar bashkimin e Candias (Kretës) me vendin amë. Por ne nuk mund të inkurajojmë, pa rrezik për të gjithë, ambiciet joproporcionale të panhelenizmit, i cili do të pretendojë Maqedoninë (të gjithë Maqedoninë) pas Kretës, pastaj Epirin dhe më në fund Bizantin.
Kështu Cavour (Camillo) donte të bashkonte Italinë, si angjinarja, “gjethe – gjethe”. Por Greqia nuk është Piemonti; dhe ka disa kombësi në Ballkan që nuk do ta lejonin diçka të tillë. Dhe ne, në rolin e spektatorëve tepër indiferentë, mund të përzihemi, padashur, në ndërlikimet më të bezdisshme.
Aktualisht, të gjithë janë mosbesues ose të rezervuar për shkak të pretendimeve të tepërta të Greqisë. Vizita e fundit e mbretit Jorgos te mbreti i Italisë mundësoi matjen e shtrirjes dhe të intensitetit të kësaj ndjenje. Nuk e kemi harruar, mendoj, protestën e heshtur të ministrave të Rumanisë, Serbisë dhe Bullgarisë, duke mos marrë pjesë në ceremonitë zyrtare të Romës. Shtypi italian, me shumë përshtypje, deklaroi se mirësjelljet e shkëmbyera midis dy sovranëve në asnjë mënyrë nuk e zvogëlonin simpatinë italiane për popujt e tjerë të Ballkanit. Shqiptarët, për të cilët Italia pretendonte se ishin klientët e saj dhe po ashtu nën mbrojtjen e saj, u emocionuan, dhe ndjehen “të tradhtuar” nga qeveria e Romës, domethënë të dorëzuar ndaj ambicieve greke.
Në një fjalim të ardhshëm në Dhomën (parlamentin) italiane, ndoshta sot, z. Tittoni do të sqarojë keqkuptimet e krijuara nga vizita e mbretit Jorgos. Këshilla më e mirë që miqtë e saj të vërtetë do t’i japin Greqisë është meditimi. A nuk ka pse të forcojë avantazhet e çmuara, të cilat, vetëm ajo në mesin e të gjitha kombësive të Lindjes, ka qenë në gjendje, falë frymës klasike, t’ia rrëmbejë Evropës, përgjithësisht kaq shpërfillëse ?/ darsiani.com
Eugène Lautier
