Nga “The Atlantic”
Amerika e promovon demokracinë në filmat dhe librat e saj. Ajo flet për demokracinë në fjalimet dhe leksionet e saj. Ajo madje këndon për demokracinë. SHBA ka zyra të tëra qeveritare të përkushtuara për të menduar se si mund t’i ndihmojë vendet e tjera të bëhen dhe të mbeten demokratike. Ajo financojmë institucione që bëjnë të njëjtën gjë.
E megjithatë, arma më e rëndësishme që Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë përdorur në mbrojtje të demokracisë, në mbrojtje të lirisë politike, në mbrojtje të të drejtave universale, në mbrojtje të shtetit të së drejtës, ishte fuqia e shembullit. Në fund të fundit, nuk ishin fjalët, këngët, diplomacia, apo edhe paratë apo fuqia ushtarake që kishte rëndësi. Ishin gjërat që Amerika kishte arritur në dy shekuj e gjysmë të tranzicionit paqësor të pushtetit, zgjerimi i ngadaltë por masiv ekonomik dhe traditat solide të debatit të civilizuar.
Në vitin 1945, kombet që kishin qenë të okupuara nga nazistët në Europën Perëndimore zgjodhën të bëhen demokraci, pjesërisht sepse ata aspironin t’u ngjanin çlirimtarëve të tyre. Në 1989, kombet e Europës Lindore të okupuara nga komunistët gjithashtu zgjodhën të bëhen demokraci, pjesërisht sepse edhe ata donin të bashkoheshin në aleancën e madhe, të begatë, liridashëse, të udhëhequr nga Amerika. Një larmi e madhe vendesh në të gjithë Azinë, Afrikën dhe Amerikën e Jugut gjithashtu kanë zgjedhur demokracinë gjatë dekadave të fundit, të paktën pjesërisht sepse donin të ishin si SHBA-ja sepse ata panë një rrugë drejt zgjidhjes paqësore të konfliktit duke imituar Amerikën, sepse ata panë një mënyrë për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre ashtu si SHBA-ja, duke përdorur zgjedhjet dhe debatin në vend të dhunës.
Gjatë kësaj periudhe, shumë politikanë dhe diplomatë amerikanë gabimisht imagjinuan se ishin fjalët ose veprimet e tyre të mençura që i bindin të tjerët të bashkoheshin me atë që përfundimisht u bë një aleancë demokratike shumë e gjerë, ndërkombëtare. Por ata ishin gabim. Nuk ishin ata; ishte shembulli që Amerika i ofronte botës.
Gjatë katër viteve të fundit, ai shembull është dëmtuar rëndë. SHBA zgjodhi një president i cili refuzoi të njohë procesin demokratik. Shumë anëtarë të partisë Republikane bashkëpunuan në mënyrë cinike me të, duke e ndihmuar atë të thyejë ligjet dhe rregullat e krijuara për ta frenuar. Shumë grupe teorish konspirartive filluan të përhapnin historitë e presidentit, duke përfshirë edhe pretendimet për vjedhjen e zgjedhjeve. Pastaj, nga hiçi mbrëmjen e së mërkurës erdhi një pushtim i çuditshëm i Kapitol Hill nga mbështetësit e presidentit, disa të veshur me kostume të çuditshme, të tjerë duke përdorur simbole naziste ose duke valëvitur flamuj të Konfederatës. Ata arritën qëllimin e presidentit: Ata minuana çertifikimin zyrtar të votimit të Kolegjit Zgjedhor.
Nuk ka asnjë mënyrë për të nënvlerësuar domethënien e këtij momenti, asnjë mënyrë për të injoruar fuqinë e mesazhit që këto ngjarje u dërgojnë miqve dhe armiqve të demokracisë, kudo që ndodhen. Imazhet nga Uashingtoni që po qarkullojnë nëpër botë janë shumë më të dëmshme për reputacionin e Amerikës si një demokraci e qëndrueshme sesa imazhet e të rinjve që protestojnë Luftën e Vietnamit disa dekada më parë, dhe ato janë shumë më shqetësuese për të huajt sesa trazirat dhe protestat e verën e kaluar. Ndryshe nga shumë shqetësime të tjera gjatë viteve, ngjarjet në Uashington nuk përfaqësuan një mosmarrëveshje politike, një mosmarrëveshje në lidhje me një luftë të huaj ose sjelljen e policisë. Ato ishin pjesë e një argumenti mbi vlefshmërinë e vetë demokracisë: Një turmë e dhunshme deklaroi se duhet të vendoste se kush bëhet presidenti i ardhshëm dhe Trump i inkurajoi anëtarët e saj. Kështu bënë aleatët e tij në Kongres, dhe po kështu edhe propagandistët e ekstremit të djathtë që e mbështesin atë. Për disa orë, ata mbizotëruan.
Miqtë e Amerikës u tmerruan. Menjëherë pas sulmit të Kapitolit, sekretari i përgjithshëm i NATO-s dhe kryeministri britanik dënuan të dy atë që po shikonin në televizor. Kështu bëri edhe kryeministri danez, ministri suedez i jashtëm, ministri izraelit i mbrojtjes, presidenti i Kilit dhe një mori udhëheqësish të tjerë. Aq ngushtë ndjehen këto vende me demokracinë amerikane saqë i morën skenat personalisht, sikur të ishin sfida ndaj sistemeve të tyre politike: “Sulmet nga mbështetësit fanatikë të Trump ndaj Kapitol Hill lënduan çdo mik të SHBA”, shkroi një politikan gjerman.
Armiqtë e Amerikës thanë më pak por me siguri i shijuan më shumë imazhet. Në vitin 2020, presidenti rus, Vladimir Putin, u akuzua për helmimin e kundërshtarit të tij më të rëndësishëm politik, Alexei Navalny. Në kujtesën e fundit, princi i kurorës Saudite urdhëroi vrasjen e tmerrshme të një gazetari i cili ishte një nga kritikët e tij më të shquar; Udhëheqësit iranianë, bjellorusë dhe venezuelianë rregullisht burgosin disidentët në vendet e tyre.
Pas trazirave në Kapitol, të gjithë ata do të ndihen më të sigurt. Ata që përdorin dhunë për të parandaluar debatin paqësor dhe transferimin paqësor të pushtetit kanë vërejtur se edhe presidenti amerikan bën të njëjtën gjë. Trump nuk ka urdhëruar vrasjen e armiqve të tij. Por tani askush nuk mund të jetë i sigurt për atë që ai mund të bëjë për të ruajtur pushtetin. Demtimi i demokracisë amerikanë është njënemocioni dominues në Moskë, Pekin, Teheran, Karakas, Riad dhe Minsk. Drejtuesit e këtyre qyteteve, të gjitha burra të ulur në pallate madhështore, të rrethuar nga roje sigurie, do të shijojnë skenat nga Uashingtoni.
Kryengritësit që menduan se do të ishte zbavitëse për të hyrë në dhomat e debatit mund të shkojnë në burg, por ata nuk do të paguajnë ndonjë çmim real; as teoricienët e konspiracionit që besuan gënjeshtrat e presidentit dhe u dyndën në Uashington. Në vend të kësaj, kostoja e vërtetë do të paguhet nga ata banorë të tjerë të Moskës, Pekinit, Teheranit, Karakasit, Riadit dhe Minskut – disidentët dhe kundërshtarët, demokratët e ardhshëm që planifikojnë, organizohen dhe protestojnë duke sakrifikuar kohën e tyre dhe në disa raste jeta e tyre vetëm sepse ata duan të drejtën e votës dhe të shijojnë gjërat që amerikanët i marrin si të mirëqena.
Pas së mërkurës, ata do të kenë një burim më pak shprese. Fuqia e shembullit të Amerikës do të jetë më e errët se dikur; argumentet amerikane do të jenë më të vështira për t’u dëgjuar. Thirrjet amerikane për demokraci mund të hidhen poshtë me përbuzje: Ju nuk besoni më në të, përse duhet të besojmë ne? (SI)
