A është “Rruga e Paqes” edhe “Rruga e kombit”? Po “Rruga e Kombit”, a kalon përmes “Rrugës së Paqes”? A mund të bashkëjetojnë të dyja në harmoni dhe në këtë mënyrë, të shtrojnë mundësinë që nëpërmjet paqes ti shërbehet më mirë edhe kombit? Këto dhe pyetja të tjera më erdhën vetëvetiu në mendje ndërsa ndiqja me interes të shtuar disa zhvillime jo vetëm politike, ekonomike dhe të gjeopolitikës rajonale. E nuk ishin pak brenda 72 orëve të shkuara: Mbledhja e parë e Dhomave të Tregëtisë Shqipëri- Serbi me prezencën e rreth 100 kompanive private nga të dyja vendet. Vizita e Presidentit Ilir Meta në Luginën e Preshevës në Serbinë Jugore dhe mbledhja e përbashkët e qeverive të Kosovës dhe Shqipërisë, në qytetin e Korçës.
Përtej shumë retorikave dhe ujërave të kuptueshme për takime në të tilla raste, të gjitha bisedat dhe nevojat, të çonin në një pikë: Në Durrës. Në port. Në portën më të madhe hyrëse të Shqipërisë detare, nga perëndimi. Ministri i Ekonomisë së Serbisë Goran Knezeviq tha në fundjavë në Tiranë se projekti i ndërtimit të autostradës Nish- Merdar- Prishtinë- Durrës do të sillte përfitime të mëtejshmë në bashkëpunimin mes Shqipërisë dhe Serbisë. Edhe pagëzimi i “Rrugës së Kombit” me një emër të ri tejet kuptimplotë, siç është “Autostrada e Paqes” do ti japin mundësinë Serbisë për një dalje tjetër në Detin Adriatik, siç është ajo në Portin e Durrësit.
Gazeta “Koha Ditore” e Prishtinës shkruante se “ëndrra e Mbretit Serb, Stefan Dushani për të dalë në Portin e Durrësit po bëhet realitet pas rreth 660 vjetësh, por kësaj radhe jo me luftë, por me paqe përmes “Autostradës së Paqes”. Kjo më kujtoi një frazë lapidare të të mirënjohurit Haris Silajxhiç tek libri i tij “Shqipëria dhe shqiptarët në arkivat e Uashingtonit” kur thotë se pavarësisht se vrasja e arqidukës Franc Ferdinand, trashëgimtarit të fronit të perandorisë austro- hungareze në 28 qershorin e 1914 në Sarajevë, shërbeu si sebep për fillimin e Luftës së Parë Botërore, prapa saj fshihej qëllimi i vërtetë. I cili ishte: Ti sigurohej Serbisë, një dalje në Detin Adriatik, nëpërmjet Shqipërisë.
Ajo luftë shkaktoi rënien e katër perandorive dhe mbylljen e kapitullit të rendit botëror të vendosur pas Luftrave Napoleoniane dhe krijoi premisat edhe për një luftë tjetër pas afro dy dekadash: Luftën e Dytë Botërore. Megjithëse kaluan edhe 50 vite në këtë anë të Perdes së Hekurt dhe çerek shekulli demomokracie, ja ku po i rikthehemi edhe njëherë ëndrrës serbe me det dhe nevojës shqiptare për tregje. Realiteti i sotëm është kryekëput i ndryshëm nga çdo pikëpamja, nga sa më parë, kurdo në historinë mes nesh.
Po sot, në Korçë vetëm pak orë nga festimet e 105 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me pjesëmarrjen edhe të qeverisë së një shteti tjetër shqiptar, asaj të Kosovës, Kryeministri Rama dha lajmin e hapjes së Zyrës Operacionale të Kosovës në Portin e Durrësit. “Mallrat e Kosovës në pikën e Portit të Durrësit, nuk do të kalojnë më në asnjë pikë tjetër kufitare, brenda Shqipërisë”,- tha Rama. Me pak fjalë, kjo do të thotë se Porti i Durrësit tani është edhe Porti i Kosovës, po aq sa është e do të jetë, edhe porti i Shqipërisë dhe i gjithë shqiptarëve.
Serbia po kërkon që të ketë dalje në Adriatik nëpërmjet Portit të Durrësit. Një ëndërr që presin ti bëhet realitet nëpërmjet shndërrimit të “Rrugës së Kombit” nga Durrësi- Kukësi e Prishtina, në “Autostradën e Paqes” që zgjatet deri në Nish e Merdare . Kjo nevojë ndryshe nga 660 vjet më parë dhe ndryshe nga 103 vjet më parë, nuk është një projekt pushtimi e aq më pak lufte. Por një projekt biznesi për lëvizjen e lirë të mallrave, njerëzve, ideve, parave, nevojave dhe interesave të përbashkëta në një treg prej rreth 15 milionë banorësh.
Nevoja e Serbisë për Portin e Durrësit shkon përtej perceptimit tone për raportet e saj me Rusinë, apo edhe ato të rejat me Kinën, të cilët sot menaxhojnë Portin e Pireut, por pjesërisht edhe atë të Selanikut dhe po investojnë për projektin më të rëndësishëm infrastrukturor të këtij shekulli, që synon ringjalljen e “Rrugës së Mëndafshit”. Ky hap ndihmon edhe shqiptarët që ta rrisin peshën dhe rëndësinë në rajon. Me sigurinë e një vendi anëtar të NATO-s e pas disa vitesh edhe të BE-së, shqiptarët kanë nevoja për tregje të reja. Ky nuk është shekulli i luftrave botërore me armë, por i luftrave për burime dhe mundësi të reja ekonomike. Ndaj “Rruga e Kombit”, nuk ka se si të mos kalojë për këtë, edhe nga “Autostrada e Paqes”.